Thống Kê Các Triều Đại Trong Lịch Sử Việt Nam Từ Thế Kỉ 15 Đến 18

1. Thăng Long từ cầm cố kỷ 15 cho hết rứa kỷ 19 trải qua mọi thăng trầm với khá nhiều biến cụ lịch sử, với xét về văn hóa, phần đông thăng trầm ấy lại đóng góp thêm phần bồi đắp thêm những giá trị truyền thống, về tầm cao và cố gắng đứng. Truyền thống yêu nước, hào khí Thăng Long với sức mạnh của lòng dân, sức khỏe của niềm tin nhân nghĩa đã mô tả khá rõ trong quá trình này.

Năm 1527, triều Mạc sửa chữa triều Lê, tiếp sau đó là thời kỳ Lê - Trịnh kéo dãn dài đến năm 1786. Ngày hè năm 1786, quân Tây Sơn bởi Nguyễn Huệ lãnh đạo được lệnh tấn công ra bắc giải tỏa Thuận Hóa, hạ thành Phú Xuân, tiến ra Ðàng Ngoài, kéo vào Thăng Long lật đổ chính quyền chúa Trịnh, lập lại nền thống nhất của quốc gia, xóa bỏ tình trạng chia cắt Ðàng trong - Ðàng Ngoài kéo dãn dài 241 năm. Tháng 12 năm 1788, trước họa xâm chiếm của quân Thanh, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế và đem quân ra bắc đuổi giặc. Sáng mồng 5 tết Kỷ Dậu 1789, quân Tây Sơn hàng loạt tiến công nhị đồn Ngọc Hồi và Khương Thượng, quấy tan 29 vạn quân Thanh. Vua quang quẻ Trung cưỡi voi chiến, khoác chiến bào sạm đen khói súng, dẫn đầu đoàn quân chiến thắng tiến vào Thăng Long. Sau chiến thắng, vua quang Trung sai bảo cho quân sĩ và quần chúng. # thu nhặt xác giặc, chôn cất và sai lập bọn chẩn tế, tu vấp ngã chùa Bộc làm địa điểm quy y cho đấu sĩ nhà Thanh.

Thế kỷ 19, dưới triều Nguyễn, rồi thời Pháp thuộc, Thăng Long - thành phố hà nội là một tỉnh lỵ, không thể là đất đế đô. Cuối thế kỷ 19, thực dân Pháp đánh Hà Nội. Cửa Ô quan tiền Chưởng còn ghi thành công thà hy sinh tất cả, quyết không cho địch chiếm thành. Tấm gương trung dũng, lẫm liệt "sống chết với Thành Hà" của tởm lược sứ Nguyễn Tri Phương (1802-1873) với Tổng đốc Hoàng Diệu (1821-1882) tồn tại mãi với Thủ đô. Trong khởi đầu chống thực dân Pháp, nhị lần quân dân thành phố hà nội mưu trí giết bị tiêu diệt sĩ quan lãnh đạo của quân Pháp là Gác-ni-e với Ri-vi-e ở cầu Giấy, thêm một lượt trở thành biểu tượng đẹp đẽ của lòng tin ngoan cường tấn công trả thực dân Pháp xâm lược.

2. Công ty Lê xây dựng chính sách quân công ty theo mô hình Nho giáo. Thành Thăng Long, hiện giờ đã đổi tên thành Ðông kinh được quy hướng và thành lập lại theo quy phương pháp đế đô của giang sơn quân chủ. Kết cấu thành lũy vẫn dựa vào cơ sở thành Thăng Long. Vòng ngoài vẫn luôn là Ðại La. Vòng thành sản phẩm công nghệ hai là Hoàng Thành, mở rộng về phía tây nam, bao gồm cả khu Giảng Võ hiện nay nay. Vòng thành vào cùng gọi là Cấm thành được xây bởi gạch, theo như hình chữ nhật. Năm 1467, đơn vị Lê mang lại xây dựng bậc thang đá chạm rồng lối lên sảnh Ðiện Kính Thiên. Di tích lịch sử này bây giờ vẫn còn trong khu thành cổ. Bộ máy quản lý gớm thành được tổ chức triển khai chặt chẽ, mở màn là chức lấp doãn. Ðể phụ trách vấn đề tuần chống ở kinh sư, đơn vị vua mang đến đặt chức Ðề lĩnh. Cùng bề mặt thành và ngoại trừ cửa thành có các điếm canh, chỉ người có lệnh chỉ của vua bắt đầu được ra vào cửa cấm của Hoàng Thành cùng Cấm Thành.

Từ thời Lê, Thăng Long - tp. Hà nội đã là 1 kinh thành tất cả kiến trúc, quy hoạch đạt chuyên môn cao, hài hòa. Vua Lê đến trồng trên một vài tuyến đường một nhiều loại cây, dấu vết còn đến thời nay qua tên thường gọi đường Liễu Giai, phố Hòe Nhai. Bên cạnh khu ghê thành của vua quan, khu người dân được quy hướng lại thành nhì huyện Quảng Ðức và Vĩnh Xương, chia thành 36 phường, mỗi huyện gồm 18 phường, với được giữ nguyên suốt trong cha thế kỷ. Phường vừa là 1 trong đơn vị hành chủ yếu cơ sở, vừa là tập hợp những người cùng nghề. Bên dưới thời Lê - Trịnh, cùng với che doãn trông coi kinh thành là viên quan liêu Thiếu doãn canh gác mặt dân sự. Ở mỗi huyện lại có Huyện úy đứng đầu, sinh sống mỗi phường đều sở hữu phường trưởng. Ðầu rứa kỷ 18, vua Lê - chúa Trịnh phân chia hai thị trấn Thọ Xương (trước là Vĩnh Xương) với Quảng Ðức thành tám khu, từng khu gồm trưởng khu cùng phó khu. Trong phường chia nhỏ ra cứ năm nhà là một trong những ty, nhì ty là 1 trong lư, từng lư có một lư trưởng, tư lư là 1 đoàn, mỗi đoàn gồm một quản giám, đặt dưới quyền của khu trưởng.

Cư dân 36 phường của Ðông kinh thời Lê bao gồm cả nông dân, thợ bằng tay thủ công và yêu quý nhân, trong các số ấy có những phố - chợ mua sắm tấp nập, những phường bằng tay thủ công nổi tiếng như phường Nghi Tàm, Thụy Chương dệt vải, phường yên Thái làm giấy, mặt hàng Ðào nhuộm điều... Số bạn đổ về Ðông Kinh có tác dụng ăn, buôn bán ngày càng nhiều, diện mạo phố phường - chợ bến càng đông vui, nhộn nhịp. Từ nuốm kỷ 16 đến cầm cố kỷ 18, Thăng Long là 1 trong thành thị, yêu đương cảng u ám và sầm uất nhất cả nước và vào loại lớn ở châu Á. Dân cư kinh thành Thăng Long đông đúc, ước có hai vạn nóc nhà. Tài chính Thăng Long bao gồm cả nông nghiệp, bằng tay nghiệp, yêu quý nghiệp. địa điểm trung trọng điểm sầm uất, an khang của tổ quốc này đã có những người thợ đồng tài tình đúc được pho tượng Trấn Vũ cơ mà thời đó call là kỳ vĩ. Những người thợ gốm chén bát Tràng đã làm ra những sản phẩm hiện được bảo quản tại các bảo tàng của đa số nước... "Bách nghệ tởm đô" đa số có nơi bắt đầu gác trường đoản cú tứ trấn Ðông, Nam, Ðoài, Bắc, nhưng kỹ năng tay nghề trở bắt buộc tinh xảo hơn trong thị phần lớn nhất cùng cũng tức giận nhất là Thăng Long - Kẻ Chợ. Tuấn kiệt từ bốn phương trong nước theo thứ tự kéo về sinh cơ lập nghiệp làm việc Thăng Long - Hà Nội, tạo ra sự cảnh phồn vinh của khiếp đô, "khéo tay nghề, đất lề Kẻ Chợ".

Mặc cho đông đảo cuộc nội loạn, mặc cho những trận chiến chinh Ðàng vào - Ðàng Ngoài, tài chính Thăng Long vẫn phân phát triển để cho khách thương quốc tế ồ ạt kéo cho tới lập hãng buôn, yêu mến điếm. Quanh đó Hoàng Thành, gồm thương điếm của bạn Hà Lan (từ năm 1645 cho 1699) và thương điếm của bạn Anh (từ năm 1683 mang đến 1697). Yêu mến nhân Hoa kiều ngụ nghỉ ngơi bến phường Hà Khẩu... Quần thể vực mua sắm của gớm thành Thăng Long thời đó đã rộng rãi, đông đúc cùng sầm uất, nên cũng tự thời đó fan ta ban đầu gọi gớm thành Thăng Long là người Chợ. S.Ba-rôn trong diễn tả vương quốc Ðàng ko kể đã trình bày một ngày phiên chợ sinh hoạt Thăng Long như sau: "Ðặc biệt đông là ngày mồng một cùng ngày rằm âm định kỳ là rất nhiều ngày phiên chợ: nhân dân các làng lân cận đem hàng hóa đổ về đông siêu hạng tượng được. Nhiều phố vốn rộng thoải mái quang đãng mà khi ấy cũng chật ních người, nhiều khi lách chân vào vào đám đông, chỉ cách dần được chừng trăm cách trong nửa giờ cũng đã thấy vui miệng lắm rồi".

3. Ghê thành Thăng Long đang trở thành tụ điểm văn vật hàng đầu trong nước từ những thời trước, thanh lịch thời kỳ này, sống đây văn hóa vẫn là một trong nội lực phân phát triển. Ðây là thời kỳ đã thành lập áng thiên cổ hùng văn Bình Ngô đại cáo - như sự bắt đầu của dòng văn học tập tuyên ngôn sáng tác, cũng là khu vực vang lên lời thề "đánh đến sử tri phái nam quốc hero chi hữu chủ" của vua Tây Sơn. Tứ tưởng nhân nghĩa, ý chí hòa bình, chủ nghĩa yêu thương nước chân chính là những điểm chủ yếu của cái văn học tập tuyên ngôn, trường đoản cú đấy biến chuyển chủ lưu của văn học dân tộc và truyền cho tới ngày nay, qua những tp. Hà nội chính khí ca, thanh lịch tân học tập sách với nhất là Tuyên ngôn tự do của chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trở lại vậy kỷ 15, sau Bình Ngô đại cáo, tại Thăng Long ra đời bộ Ðại Việt Sử ký toàn thư, cỗ sử xưa tốt nhất của việt nam còn truyền lại với hiện vẫn là cơ sở chủ yếu cho việc phân tích và soạn những bộ sử sau này. Cũng vậy kỷ 15, văn miếu - văn miếu được tu tạo, đặc biệt, năm 1484 có bài toán dựng bia ghi tên các tiến sĩ, bắt đầu cho truyền thống lâu đời biểu dương các trí thức hiển đạt đồng thời cũng khuyến cáo kẻ sĩ phải luôn luôn trau dồi đạo đức để xứng danh với vinh dự và trách nhiệm. 82 tấm bia đã được dựng lên tại quốc tử giám - văn miếu ở kinh thành Thăng Long trong suốt 300 năm sau đó. Cho dù thời cuộc có những biến loạn, nhưng những đời vua thường rất quan trung ương thi cử, học hành, đào tạo và giảng dạy nhân tài. Tấm bia sau cuối ở văn miếu - văn miếu quốc tử giám được dựng năm 1780, lưu lại khoa thi năm 1779. Giờ đồng hồ đây, 82 tấm bia đá tại văn miếu - quốc tử giám (Hà Nội) đã có Chương trình cam kết ức thế giới công nhận là Di sản tứ liệu núm giới. Thêm 1 lần, văn hiến Thăng Long, văn hiến việt nam được xác minh ở tầm nạm giới.

Dưới triều Lê, những phép tắc lệ thành lập và hoạt động từ trước mang đến thời này được vậy định, điển chế biến thành bộ luật, nay hotline nôm mãng cầu là luật Hồng Ðức - không chỉ có là phương pháp của thời Lê sơ nhưng đã là của những triều sau, cho đến hết cụ kỷ 18, chỉ sửa đổi, bổ sung cập nhật cho hợp với thời đại. Cũng phải kể tới sự thành lập của Hội Tao bọn do Lê Thánh Tông có tác dụng Nguyên súy và hai mươi tám vị danh thần làm hội viên, hoàn toàn có thể coi đấy là một câu lạc bộ văn học, tổ chức triển khai sáng tác thơ văn với công ty đề mệnh danh thời đại thịnh vượng thuở đó. Một trong những áng thơ văn tụng ca có thể hiện một vài yếu tố lành mạnh và tích cực như tinh thần trách nhiệm so với lịch sử, đối với dân tộc, niềm từ bỏ hào về khu đất nước, về nền văn hiến cũng giống như sự suy nghĩ cuộc sinh sống của trăm họ...

Xem thêm:

Thế kỷ 15 còn có sự kiện văn hóa truyền thống đáng để ý là sự ra đời của truyền thuyết "Lê Lợi trả gươm" tại hồ nước Lục Thủy, là biểu tượng đẹp đẽ của khát vọng tự do không riêng của tín đồ Thăng Long mà của cả dân tộc Việt Nam.

Sang thế kỷ 16, thuộc với cơ chế cởi mở đối với bằng tay thủ công và mến nghiệp trong phòng Mạc, văn hóa giáo dục Thăng Long gồm bước cải cách và phát triển đáng ghi nhận. Nơi đây vẫn là chốn hội tụ các danh sĩ của cả nước: Trạng nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, Trạng nguyên cạnh bên Khải, Trạng nguyên Nguyễn Thiến... Cũng trong tầm thế kỷ này, Ðạo giáo hơi phát triển, những đạo quán thành lập và hoạt động và tồn tại mang đến tận thời buổi này với các di vật giá trị như Thăng Long tứ tiệm (quán Trấn Vũ, quán Ðồng Thiên, tiệm Huyền Thiên, cửa hàng Ðế Thích) và nhất là quán Linh Tiên (Cao Xá, Hoài Ðức) hiện còn khá đầy đủ các di tượng của Ðạo giáo trong thần điện.

Y quan tiền văn đồ dùng sinh trung thổ - Lâu cửa hàng đình đài tiếp viễn thiên (Văn đồ y quan phủ khắp nẻo - thành tháp đình quán nối trời xa).

Ðó là hai câu thơ tả cảnh Thăng Long thời điểm cuối thế kỷ 18 của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Thực chất không yêu cầu đến thời ở trong nhà thơ, Thăng Long new tráng lệ, sầm uất, rộn ràng tấp nập văn đồ dùng như vậy, cơ mà từ hai cố kỉnh kỷ 16 cùng 17, mặc cho những trận chiến tranh giành quyền bính, Thăng Long vẫn luôn là vùng đất văn hiến, là nơi hội tụ tinh hoa của tất cả nước. Các nhà giáo ngơi nghỉ Thăng Long là rất nhiều bậc thầy có kỹ năng uyên thâm, trọng điểm hồn tinh tế như Vũ Thạnh, Phạm quang Trạch, Nguyễn Ðình Hoàn, Ðoàn Lệnh Khương... Thể thơ thất ngôn chén bát cú cũng ra đời trong thời kỳ này và đạt tới độ tài tình với bạn dạng chữ Nôm Chinh phụ dìm của Ðoàn Thị Ðiểm, Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều, Ai tư vãn của Lê Ngọc Hân... Ngôn ngữ trong trắng hiện đại, kết cấu thanh vận khéo léo, láy âm điệp chữ tinh tế, gieo vào lòng người hâm mộ âm hưởng trọn xao xuyến vừa thân thuộc vừa nhiều dạng. (Ðoàn Thị Ðiểm cùng Nguyễn Gia Thiều số đông từng sống sinh hoạt ven hồ nước Tây, Ngọc Hân là con gái Thăng Long). Về truyện thơ viết bằng lục bát, thời kỳ này mở ra tập từ bỏ truyện Sơ Kính tân trang của Phạm Thái. Về phú nôm, nối liền dòng mạch Bạch Ðằng Giang phú của Trương Hán Siêu, Phụng thành xuân sắc đẹp phú của Nguyễn Giản Thanh gồm Tụng Tây hồ nước phú của Nguyễn Huy Lượng. Và bắt buộc kể đến cân nặng công trình vĩ đại của Bảng nhãn Lê Quý Ðôn chế tạo và soạn trong thời kỳ ông thao tác ở Thăng Long, dạy học làm việc trường Quốc Tử Giám. Một nét đặc trưng đáng để ý là thời kỳ này, nhà cửa của một số trong những người nước ngoài sống sinh sống Thăng Long tới nay vẫn là nguồn tư liệu cần thiết trong câu hỏi nghiên cứu lịch sử dân tộc phát triển của hà thành như An nam giới kỷ du của Phan Ðỉnh Quê, lịch sử Ðàng kế bên của A-lếch-xăng Ðơ Rốt, diễn tả vương quốc Ðàng xung quanh của S.Ba-rôn, Một chuyến hành trình đến Ðàng quanh đó của Uy-li-am Ðem-pi-ơ... Vào thời kỳ này, tuy triều Tây đánh chỉ tồn tại sinh sống Thăng Long bao gồm 12 năm nhưng bạn Thăng Long vẫn truyền tụng bài xích thơ Long Thành quang phục kỷ thực của Ngô Ngọc Du với phần lớn câu thơ hào hùng và chuẩn xác như một trường đoạn "phim tài liệu": "Ba quân đội ngũ chỉnh tề tiến - Trăm chúng ta chật đường vui tiếp nghênh - Ðầy thành già trẻ mặt như hoa - Chen vai ưng ý cánh cùng mọi người trong nhà nói - tởm đô quay trở về núi sông ta".

Tới chũm kỷ 19, Thăng Long bao gồm văn tài như Phạm Ðình Hổ, hồ Xuân hương - bà chúa thơ Nôm, Nguyễn Siêu, Cao Bá Quát nhưng văn chương thuộc tài đức được sĩ phu Bắc Hà tôn vinh là thần, là thánh. Nguyễn Văn khôn cùng để lại những tác phẩm thuộc các thể loại: kế hoạch sử, địa lý, khảo luận, thơ văn... Cao Bá quát tháo ngoài vấn đề khởi nghĩa kháng triều đình bên Nguyễn còn còn lại hơn 1.300 bài xích thơ xoay quanh công ty đề bởi vì nước vày dân, lên án bất công trong làng mạc hội, lo toan mang đến hạnh phúc cá nhân con tín đồ và đặc biệt quan trọng có một nhãn quan chính trị tốt nhất hơn tương đối nhiều nho sĩ đương thời. Trong lúc đó, bên bờ hồ nước Tây, một cô bé làng Nghi Tàm đã chứa lên một giờ đồng hồ thơ trang nhã, trường đoản cú ngữ trau chuốt. Ðó là Bà thị trấn Thanh Quan.

Cho tới lúc thực dân Pháp xâm lược Hà Nội, cho dù triều đình Huế thỏa hiệp và đầu hàng, người hà nội thủ đô vẫn bền gan chiến tranh nên bên cạnh cuộc đấu tranh thuộc dòng văn học ca ngợi kháng chiến rất đáng để xưng tụng. Ðó là chùm tác phẩm liên quan đến câu hỏi thất thủ thành phố hà nội gồm Di biểu của Hoàng Diệu, bao gồm khí ca, tp. Hà nội thất thủ ca (khuyết danh)... Hầu như áng văn thơ này còn có đề tài khá tập trung. Trường hợp trong triều đình đã chia nhỏ ra hai phái công ty hòa và chủ chiến thì vào dân chúng Thăng Long cũng nổi lên làn sóng không tuân lệnh vua, chủ động tổ chức triển khai chống nước ngoài xâm. Nhân thời cơ này, họ công khai tỏ rõ ý chí của mình. Bảo đảm Thành Hà Nội, đảm bảo Tổ quốc là chủ yếu nghĩa. Hoàng Diệu và các chiến sĩ đã hy sinh vì đảm bảo an toàn thành tuy vậy chống mệnh vua nhưng vẫn được ngợi ca là trung nghĩa, đúng đạo làm cho người. Những người dân "tận trung" ấy, mang trong mình bao gồm khí của trời đất, quyết đem cái chết để tỏ rõ thái độ, để rửa nhục mang lại đất nước. Hoàng Diệu với nhiệm vụ một vị tướng bảo đảm thành dường như không thể đang trọng điểm "bỏ thành chạy trốn", "mở cổng thành cho chúng tự do thoải mái ra vào", hoặc "rút không còn quân đi cho chúng khỏi ngờ" cơ mà ông nghĩ "nơi trung cúng trở đề xuất đất địch, sống thẹn cùng nhân sĩ Bắc Hà, lòng cô trung thề với thành Long, chết mong muốn theo Nguyễn Tri Phương dưới đất" (Di biểu). Ý chí của Hoàng Diệu đã khích lệ quân sĩ cùng họ đã tiếp tục chiến đấu cho cùng. Mang lại dù thủ đô thất thủ, tướng mạo quân Hoàng Diệu tuẫn tiết, các nghĩa sĩ bỏ mình, nhưng lại họ vẫn trở đề xuất bất tử: "Sử sách nghìn năm còn truyền tiết liệt - fan cô thần lấy chết choc để tỏ gan trung nghĩa - nghìn năm núi Nùng còn nêu chủ yếu khí - Khách nhân vật tới đó cái lệ ngổn ngang" (Sĩ tử hà thành viếng Hoàng Diệu). Chùm cống phẩm văn học yêu nước vào cuối thế kỷ 19 sẽ góp thêm một tiếng nói mới cho dòng văn học tập yêu nước của Thăng Long ngàn năm. Ðó là giọng điệu buồn và cảm khái. đông đảo tác phẩm này góp thêm phần đặt một chiếc mốc, tạo đà nhằm văn thơ yêu nước, cổ động, văn thơ bao gồm trị nở rộ vào vào đầu thế kỷ 20 sau đó.

Chứng loài kiến sức sống của văn hóa Thăng Long thời kỳ vào cuối thế kỷ 19, Ðờ La Li-rây một tác giả người Pháp đã viết: "Dù không hẳn là ghê thành nữa, Kẻ Chợ (tức Hà Nội) vẫn là một thành phố đứng đầu trong cả nước về nghệ thuật, về công nghiệp, về yêu mến nghiệp, về sự phong phú, về dân số, về lịch thiệp và về văn hóa. Nên nói rằng, trong khắp nước, ko đâu tất cả công nghiệp bằng Kẻ Chợ và tất cả Bắc Kỳ, tất cả Nam Kỳ đầy đủ không thể thừa được Kẻ Chợ. Những văn nhân, những thợ giỏi, các đại thương đầy đủ tới đây. Những đồ buộc phải dùng từng ngày và các đồ mỹ nghệ xa hoa cũng mọi từ đấy nhưng ra. Tóm lại, đấy chính là trái tim của dân tộc". (Lịch sử tp. Hà nội - trần Huy Liệu).

4. Chú ý lại từ nuốm kỷ 15 đến vắt kỷ 19, Thăng Long - tp. Hà nội đã trải trải qua không ít biến nạm lịch sử, nhưng văn hóa Thăng Long vẫn tiếp liền mạch nguồn xưa, cùng thêm một đợt khẳng định khả năng dân tộc. Ðể đất nước rất có thể vượt qua bao trở trinh nữ thời kỳ đó, chắc hẳn rằng có sức mạnh của văn hóa. Thăng Long cũng vậy, như câu thơ xưa Ngưu hồ nước dĩ biến tam triều cục - Long Ðỗ cơ mà lưu bách chiến thành, nghĩa là hồ tây dù thay đổi ba triều đại thì thành tp. Hà nội vẫn là thành bách chiến.Nhà tp hà nội học Nguyễn Vinh Phúc
Nhân Dân điện tử